به گزارش گروه حوزه و روحانیت خبرگزاری تسنیم، علیرضا زادبر، استاد دانشگاه و پژوهشگر تاریخ معاصر، در سلسله نشست‌های حوزه پیشرو و سرآمد که در سالن همایش شهید سلیمانی دانشگاه علوم اسلامی رضوی برگزار شد، به تشریح سیر تاریخی حوزه علمیه در منشور روحانیت پرداخت.
سیر تاریخی حوزه علمیه و اهمیت رابطه دین و دولت
زادبر با اشاره به اهمیت رابطه دین و دولت در تاریخ سیاسی ایران گفت: این رابطه از گذشته‌های بسیار دور تاکنون همواره نقش تعیین‌کننده‌ای داشته است.
وی تأکید کرد: در ابتدای قرن چهاردهم هجری شمسی دو نهاد مهم در ایران وجود داشت؛ یکی نهاد دولت و دیگری نهاد متولی دین که روحانیت بود.
این استاد دانشگاه افزود: دولت به معنای قوه مجریه و حاکمیت است و مشروعیت این نهادها وابسته به دین بوده است.
وی با بیان اینکه پیش از انقلاب مشروطه و حتی قبل از اسلام، مشروعیت دولت‌ها وابسته به حمایت دین و الگوهای دینی بوده است، گفت: شاهان به عنوان حاکمانی مشروع، همواره خود را مدیون حمایت دین می‌دانستند.
زادبر یادآور شد: در سال ۱۳۵۶ و خرداد ۱۳۵۷، محمدرضا پهلوی هنگام سفر به مشهد خود را تنها پادشاه شیعه جهان معرفی کرد و این موضوع اهمیت نهاد دین را در قدرت سیاسی نشان می‌دهد.
تحولات دوره پهلوی و شکل‌گیری حوزه نوین
استاد جریان‌شناسی سیاسی به تحولات دوره پهلوی اول پرداخت و گفت: دوره رضاخان یک تحول اساسی و متفاوت در تاریخ ایران بود، زیرا این دوره برخلاف دوره‌های قبلی مانند صفویه و قاجار که برآمده از روابط سنتی بودند، با کودتایی شکل گرفت که پشتوانه آن نیروهای خارجی و عوامل داخلی بود.
وی افزود: یکی از نگرانی‌های اصلی علما در این دوره حفظ استقلال کشور و جلوگیری از تسلط استعمار و استکبار بود.
وی ادامه داد: در این شرایط، دولت نوپای پهلوی اول تلاش کرد با ایجاد استبداد منور و حکومت نظامی، روحانیت و مرجعیت دینی را به حاشیه براند و نهاد دین را ضعیف کند.
زادبر با اشاره به شکل‌گیری حوزه نوین توسط آیت‌الله عبدالکریم حائری یزدی(ره) در سال ۱۳۰۱ در قم گفت: این حوزه با تمرکز و انسجام بیشتری نسبت به قبل شکل گرفت و آیت‌الله حائری یزدی نقش برجسته‌ای در سازماندهی حوزه داشت.
وی افزود: در این دوره، علما به ویژه امام خمینی(ره) به عنوان یکی از شخصیت‌های شاخص، با چالش‌ها و مقاومت‌هایی روبه‌رو شدند و حوزه توانست موقعیت خود را در برابر فشارهای دولتی حفظ کند.
مقاومت حوزه در برابر سیاست‌های دولت پهلوی
زادبر به نمونه‌های برجسته مقاومت حوزه در برابر اقدامات دولت پهلوی اشاره کرد و گفت: در سال‌های پایانی دهه ۳۰ و اوایل دهه ۴۰، حمله به حوزه علمیه فیضیه قم و به شهادت رساندن طلبه‌ها یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخی در این زمینه بود که باعث خشم عمومی و اعتراض مراجع و علما شد.
وی تأکید کرد: علما و مرجعیت دینی همواره به عنوان نگهبانان دین و مرزبانان جامعه اسلامی در مقابل تهدیدات داخلی و خارجی ایستاده‌اند.
زادبر افزود: فتواهای جهاد و حمایت‌های علما در دوره‌های مختلف از جمله در برابر حملات استعمارگران و اقدامات ضد دینی، نشان‌دهنده اهمیت نقش حوزه و روحانیت در حفظ استقلال و هویت دینی ملت ایران بوده است.
دین‌زدایی و ناسیونالیسم پهلوی و پیامدهای آن
زادبر با اشاره به سیاست‌های رضا شاه در حوزه دین‌زدایی و ناسیونالیسم، گفت: بخشی از اقدامات این دوره شامل کشف حجاب، تغییر لباس، دست‌کاری در کتب درسی و تعرض به اماکن مقدسه بود که با مقاومت شدید مردم و علما مواجه شد.
وی به حادثه تیرماه ۱۳۱۴ در مشهد اشاره کردو افزد: در اعتراض به تعرض به حرم امام رضا(ع) مردم به خیابان‌ها آمدند و این اعتراض‌ها با سرکوب شدید همراه شد.
استاد جریان‌شناسی سیاسی یادآور شد: سانسور سنگین دولت پهلوی درباره این حوادث باعث شد روزنامه‌های خارجی نسبت به رفتار دولت اعتراض کنند.
نگهبانی علما از دین و هویت اسلامی
زادبر نقش علما را به عنوان دژ مستحکم دین و محافظ هویت اسلامی جامعه توصیف کرد و گفت: رسالت علما صرفاً صدور فتواهای جهاد نظامی نیست؛ بلکه دفاع از عقاید، احکام دینی و فرهنگ اسلامی در برابر شبهات و حملات فکری نیز از اهم وظایف آنان است.
وی با اشاره به فعالیت‌های مهم علما در دوره‌های مختلف تاریخ ایران افزود: مبارزه با استعمار و استکبار، حفظ استقلال و مقابله با جریان‌های سکولار و ضد دینی از محورهای اصلی حرکت حوزه بوده است.
زادبر تأکید کرد: در شرایط کنونی نیز، حفاظت از دین و تقویت جایگاه حوزه به عنوان نهادی پیشرو و سرآمد در عرصه فرهنگی و سیاسی کشور از اهمیت فراوانی برخوردار است.
انتهای پیام/
بدون نظر!